# Điểm sách – Máu Bẩn ( John Carreyrou )
Mở bát cho năm (âm lịch) mới là chuyên mục mới ‘Điểm sách’ – sẽ là nơi mình review từng cuốn sách lẻ thay vì sách tổng hợp theo chủ đề. Năm nay sẽ cố gắng viết blog chăm chỉ hơn và hi vọng có nhiều bài viết hơn 🍀
Bài đầu tiên trong chuyên mục này là cuốn ‘Máu bẩn’ , cuốn này mình đọc gần dịp Tết năm nay.
“Máu bẩn – Ảo tưởng, tham vọng, bí mật và sự dối trá trong vụ lừa đảo lớn nhất Thung lũng Silicon” là một cuốn sách hấp dẫn, cực kỳ hấp dẫn. Đó là câu chuyện lớp lang được kể từ góc nhìn của rất nhiều nhân vật, xoay quanh sự hình thành và phát triển của công ty start-up “kỳ lân” Theranos và founder hết sức nổi tiếng của nó: Elizabeth Holmes. Đây là một cuốn sách dài, với nhiều nhân vật được kể bởi rất nhiều người, nhưng khi đọc ta lại thấy một tốc độ nhanh, rất lôi cuốn, như một tác phẩm chính kịch hấp dẫn. Chỉ trừ một điều là đây không phải là kịch, mà là câu chuyện có thật, với tất cả những nhân vật đình đám lẫn không đình đám có thật.
Theranos và Elizabeth Holmes đã từng có gần như tất cả những gì mà giới khởi nghiệp mơ ước. Công ty start-up ngành thiết bị dược này được định giá đến 9 tỷ đô la, hứa hẹn mang đến một cuộc cách mạng trong ngành y bằng cách cung cấp những xét nghiệm máu nhanh và chính xác chỉ với 1 giọt máu và bằng một thiết bị nhỏ xíu. Công ty này được một loạt những nhà đầu tư và quỹ danh tiếng đổ tiền vào trong đó có: Larry Ellison của Oracle, tỷ phú giàu nhất Mexico Carlos Slim (ông chủ Zara), ông trùm truyền thông Rupert Murdoch, cựu Bộ trưởng Bộ Giáo dục Mỹ Betsy DeVos, gia tộc Walton- nắm quyền kiểm soát chuỗi bán lẻ Walmart, gia đình Cox, chủ sở hữu Patriots Robert Kraft,…và thu hút một số vốn đầu tư lên đến 700 triệu USD. Hội đồng quản trị của công ty này cũng đình đám không kém khi có mặt hàng loạt các tên tuổi cựu chính trị máu mặt của Mỹ trong đó nổi bật là 2 cựu Ngoại trưởng Mỹ Henry Kissinger & George Shultz và đồng thời được bảo vệ bởi luật sư nổi tiếng bậc nhất nước Mỹ David Boies. Góp phần nhào nặn nên công ty đáng mơ ước này là vị founder nổi bật không kém : Elizabeth Holmes. Cô gái trẻ sáng giá, bỏ học đại học Stanford từ năm 19 tuổi để theo đuổi ước mơ thay đổi thế giới. Cô thu hút vô số sự ủng hộ của những tên tuổi lớn trong suốt quá trình khởi nghiệp của mình. Khi Theranos đã tạo được tiếng vang, Elizabeth Holmes được ví như một Steve Jobs thứ hai , một thần đồng của ngành y. Elizabeth Holmes xuất hiện trên một loạt những tờ báo, kênh truyền hình tên tuổi, ca ngợi cô bằng vô số từ có cánh như: Wall Street Journal, Forbes, Fortune, CNN, CBS News,… Tạp chí Time đưa cô vào danh sách 100 người có ảnh hưởng nhất thế giới và dĩ nhiên cả top tỉ phú tự thân giàu nhất thế giới của Forbes nữa. Theranos và Elizabeth Holmes dường như có tất cả mọi thứ, tất cả chỉ trừ …kết quả chính xác trong các xét nghiệm và sự trung thực của Holmes. Và cuối cùng chính những điều đó đã đưa đế chế này xuống bùn.
Cuốn sách này viết về quá trình hành trình và phát triển của Theranos dưới con mắt của hàng loạt những cựu nhân viên của công ty này. Theranos mang một mục tiêu rất tham vọng và tốt đẹp, người sáng lập ra nó cũng mang một hoài bão và sự lôi cuốn cực kỳ lớn, bởi vì vậy nó thu hút rất nhiều những tên tuổi từ giới tri thức, tài chính và đến cả những nhân vật kỳ cựu của giới chính trị đầu quân vào. Rất nhiều trong số họ đến với công ty khởi nghiệp này vì bị thu hút bởi sức hấp dẫn và cả tầm nhìn của Elizabeth Holmes, nhưng tất nhiên, như bất cứ công ty khởi nghiệp nào, Theranos gặp nhiều khó khăn trong quá trình vận hành và tìm giải pháp cho sản phẩm, tuy hay ho nhưng lại quá khó để thực hiện trong thực tế này. Vấn đề ở chỗ, thay vì tìm cách giải quyết khó khăn và lắng nghe những ý kiến trái chiều Elizabeth Holmes chọn cách gạt bỏ, bao gồm loại bỏ những người có ý kiến khác với mình và lấp liếm những vấn đề của hệ thống. Đồng thời Elizabeth Holmes, cùng với Sunny Balwani tìm cách thu hút giới đầu tư với những số liệu không chính xác và cả những hứa hẹn trên trời về khả năng có thể mang lại từ cỗ máy siêu nhỏ (được gọi là MiniLab) mà họ đang sản xuất này. Nhưng nỗ lực “fake it until you make it” này đã không thành và sự thật bị phanh phui sau 10 năm, khi mà cỗ máy của Theranos đang bắt đầu thực sự được tung ra sử dụng đại trà. Tác giả của cuốn sách John Carreyrou – một phóng viên kỳ cựu của The Wall Street Journal , người đã 2 lần đạt giải Pulitzer danh giá, chính là người đã khơi mào bằng loạt bài viết trên Wall Street Journal, phanh phui ra những gian lận của công ty này và rồi từ đó dẫn đến hàng loạt những vụ điều tra, kiện tụng kéo dài đến tận thời điểm hiện tại (2022). John Carreyrou sau đấy đã viết lại câu chuyện này một cách chi tiết hơn qua cuốn sách này, giúp người đọc thấy rõ hơn những gì đã diễn ra với công ty này và cách mà sự thật được tìm ra. Tuy là câu chuyện về một công ty dược công nghệ nhưng nó quy tụ vô số những nhân vật thuộc đủ thể loại ngành nghề và cũng không thiếu những tình huống giật gân, kịch tính và cả những màn đe dọa, trả thù. Mình định đọc cuốn sách này lai rai trong 1,2 tuần mà rồi cuối cùng cuốn quá đọc xong một mạch trong có 2 hôm 😂😂
Cuốn này khiến cho mình có ấn tượng khá sâu sắc. Đầu tiên là về Elizabeth Holmes. Cô ta là tâm điểm của cuốn sách, tất nhiên rồi nhưng tác giả lại chưa một lần được phỏng vấn chính chủ. Mặc dù vậy, Elizabeth Holmes hiện lên khá nhất quán trong lời kể của mọi người về cô gái này. Holmes thông minh, vui vẻ, tràn đầy năng lượng và mang một ước mơ, hoài bão lớn. Cô là một người bán hàng xuất sắc và không phải tự nhiên cô ta có thể thu hút nhiều người tin vào mình đến vậy. Khi bắt đầu khởi nghiệp, có lẽ cô đã mang một hoài bão và ước mơ thực sự tốt đẹp. Tuy vậy, trên hành trình đi, cô đã quá nhăm nhăm đến mục tiêu mà đốt cháy giai đoạn rồi chọn cách lờ đi vấn đề và gian dối. Để có thể gian dối đến mức độ ấy, cô ta không chỉ lừa dối người khác, mà ở một mức độ nào đấy, cô còn lừa cả chính mình. Có rất nhiều vấn đề kỹ thuật của Edison (phiên bản đầu tiên) và sau đó miniLab có thể được khắc phục nếu có thêm thời gian nhưng cô đã từ chối chấp nhận sự thật. Và bởi vì vậy, cô đẩy những người tử tế và có trình độ ra đi, cuối cùng để lại ở Theranos một môi trường làm việc độc hại, một đội ngũ kỹ thuật chỉ giỏi bợ đỡ và nói những gì cô muốn nghe thay vì những gì thật sự đang xảy ra. Người duy nhất mà Holmes thực sự lắng nghe và cho phép đi vào vòng tròn của cô ta Sunny Balwani , tiếc thay lại cũng là một người độc hại hơn cả, không những kẻ cả, hoạch họe mà còn thiếu năng lực.
Tuy nhiên sự thành công của Elizabeth Holmes không chỉ là sản phẩm của một mình sự lừa dối của Holmes và còn do những tham vọng của những nhà đầu tư khác, những người đầu đầy sỏi nhưng cũng là những người sợ bị bỏ lỡ (FOMO), những người khao khát một thần đồng tiếp theo của nước Mỹ trên con tàu trở thành một Apple thứ 2. Không chỉ bị lừa phỉnh bởi các số liệu giả mà Holmes và công sự cung cấp, đôi khi, họ chọn việc tin vào những gì Holmes nói thay vì chọn sự thật.
Cuối cùng, đó là về sự trung thực của con người. Dưới vỏ bọc là bảo hộ công thức bí mật, Theranos tìm mọi cách để che giấu thông tin về sản phẩm cũng như phòng thí nghiệm của công ty, còn ngặt nghèo hơn cả cách Coca-cola bảo vệ công thức sáng chế. Không chỉ bảo mật trong công ty mà còn cả đội ngũ luật sư hùng hậu cùng cả sự giám sát, theo dõi, gây áp lực những nhân viên cũ và những người liên quan để không tiết lộ bất cứ thông tin tiêu cực nào về công ty. Tuy vậy, luôn có những người, bất chấp sự sợ hãi, vẫn nhất định đứng lên tố cáo những sai phạm và sống theo đúng lương tâm của mình. Nếu không có họ sẽ không có sự phanh phui của John Carreyrou và có thể sẽ có vô số người bị ảnh hưởng sức khỏe và tính mạng bởi những thiết bị của Theranos. Họ là nhân viên cũ, là người từng cộng tác, đôi khi là vợ con người bị hại, là nhân viên công vụ nhà nước,.vv.. Và mình nghĩ đây chính là những người đang âm thầm bảo vệ nước Mỹ, khỏi sự tham lam và điên rồ – bọc trong danh nghĩa ngọt ngào của một cuộc đột phá công nghệ.
Rating : ⭐⭐⭐⭐/5
Link mu a sách trên Tiki : HERE
P/S: tại thời điểm hiện tại vụ kiện của Theranos và Elizabeth Holmes vẫn chưa hoàn toàn kết thúc (dù đã có những kết luận). Bằng một cách nào đó, Holmes đã kéo dài nó ra được mấy năm trời bởi vì sau khi Theranos sụp đổ, Holmes đã (tình cờ thay) cưới một thiếu gia Mỹ giàu có và sau đó có con, cộng với tình hình dịch bệnh nên thời điểm ra tòa bị lùi lại rất lâu. Dù sao cũng để xem cô này còn xoay sở được đến đâu 🙂
Ảnh nguồn từ Streamline