In this little corner

Tiếp tục chủ đề về sách self-help từ lần trước, lần này mình xin giới thiệu một số cuốn sách self-help mà mình thấy giúp mình hiểu hơn về bản thân mình.

Xin nói rõ hơn một chút về việc ‘hiểu hơn về bản thân mình’, một người có thể nhìn nhận bản thân qua nhiều nguồn: sự cảm nhận của chính bản thân về tính cách và khuynh hướng của mình, sự nhìn nhận và đánh giá của những người xung quanh, sự va chạm tiếp xúc với những người và những hoàn cảnh mới và cũ cũng hình thành nên sự so sánh, đối chiếu và thay đổi (hay không thay đổi) trong nhận thức của mỗi người về bản thân mình. Thông thường một người có càng nhiều trải nghiệm hoặc biến cố trong cuộc sống, họ càng có nhiều cơ hội khám phá bản thân để nhận ra những nét tính cách khác nhau của bản thân hoặc cũng có thể để củng cố một nét tính cách nào đó mà từ đấy họ hoặc là giữ nguyên hoặc thay đổi. Cũng có nhiều những bài trắc nghiệm giúp phân chia mọi người thành những nhóm người khác nhau với một số đặc điểm chủ đạo bao gồm cả ưu nhược điểm và đi kèm với nó là cả những gợi ý về công việc phù hợp hay thậm chí cách để ứng xử với những kiểu người khác nhau.

Một số người thì có niềm tin khá chắc chắn về bản thân nhưng cũng có người không ngừng tự hỏi những câu hỏi về bản thân mình, mặc dù vậy , ít khi nào chúng ta từ chối nếu có một ai đó hay có một điều gì đó nói cho bạn biết bạn là người như thế nào, đơn giản là tò mò hoặc cũng có thể bạn thật sự muốn một câu trả lời cho việc bạn là ai trong cuộc đời này. Những cuốn sách mình sắp giới thiệu, rất tiếc, lại không làm được điều to tát đó 😀

Thế rốt cuộc thì nó giúp hiểu bản thân hơn ở chỗ nào ? Bạn có thể tự hỏi. Cái hay của những cuốn sách này nói chung là nó có dành rất nhiều thời gian, công sức cho những phân tích về bản chất con người, về tâm lý học và xã hội học nói chung. Nó cho phép bạn nhận diện ra được những nét chung trong khuynh hướng suy nghĩ của con người nói chung và các cá nhân nói riêng. Dù mỗi chúng ta mỗi người có một hoàn cảnh sống, một mã gen, hay chung chung hơn một màu da, một tiếng nói khác nhau, hình thành nên hàng tỷ những tính cách khác nhau nhưng tất cả chung ta đều có chung nguồn gốc là loài Homo Sapiens, và có chung một cấu trúc bộ não và vị vậy được lập trình để phản ứng như nhau trong một số điều kiện nhất định. Điều này tưởng chừng như dễ hiểu và ai cũng biết nhưng đằng sau đó lại là vô số những điều bí ẩn nho nhỏ , thú vị và đôi khi rất phản trực giác. Có rất nhiều điều chúng ta coi là đương nhiên mà ít khi đặt lại câu hỏi tại sao lại thế, liệu còn gì khác ngoài những gì mình vốn nghĩ hay không.

Không phải ai cũng hứng thú tìm hiểu cách suy nghĩ của loài người. Tuy nhiên hiểu về nó để hiểu thêm về bản thân mình lại là một điều khá thú vị và rất dễ để so sánh đối chiếu bởi vì ai mà chẳng thích nói về bản thân mình cơ chứ. Và dưới đây là một số cuốn sách mà mình nghĩ đã thực sự làm được điều này.

 

Hướng nội: sức mạnh của sự yên lặng trong một thế giới nói không ngừng – Susan Cain

Đây là một cuốn sách có khả năng an ủi và động viên những người mang tính cánh hướng nội một cách lớn lao và đầy thuyết phục. Cuốn sách cho bạn một cái nhìn nhiều chiều, đa dạng về tính cách hướng nội, đặc biệt tác giả nói đến những ưu điểm vượt trội của những người mang tính cách hướng nội, những đặc điểm mà ban đầu nhìn qua chúng ta cứ tưởng chính là yếu điểm của họ. Cuốn sách cũng đề cập đến những ưu, nhược điểm của người hướng nội và gợi ý những phương pháp để cải thiện thực sự phù hợp và hiệu quả.

Trong một thế giới với quá nhiều những tin tức gây sốc, những sự kiện chấn động và những lời kêu gọi ồn ào, chúng ta quên mất rằng ‘im lặng’ cũng là một loại âm thanh, và một loại âm thanh cần thiết và vô cùng hữu ích. Chúng ta đã quá đề cao những con người hướng ngoại, cởi mở, khéo ăn nói và chúng ta hình thành những định kiến về việc có tính cách như thế nào sẽ phù hợp với một loại công việc nhất định hay có hoặc không có khả năng ở một lĩnh vực nhất định. Những định kiến này, đáng tiếc thay, thường không có lợi cho những người hướng nội và hay giả định rằng những người này có năng lực yếu kém hơn những người hướng ngoại. Susan Cain, bằng những phân tích sâu sắc và những ví dụ trực quan về người thật, việc thật, đã chứng minh rằng điều này hoàn toàn sai.

Từ những phân tích khoa học và cả tâm lý học, Susan Cain đưa đến một cái nhìn sâu sắc và nhiều chiều về nét tính cách này, từ những ưu điểm lớn của người hướng nội: như khả năng làm việc độc lập, trí tưởng tượng phong phú, sự sâu sắc trong suy nghĩ, khả năng quan sát, lắng nghe,vv… và vai trò của những người hướng nội trong đời sống xã hội loài người nói chung (thậm chí cả là cả ở những loài động vật có đời sống xã hội khác ) Tác giả cũng đề cập đến vô số những cá nhân vĩ đại trong nhiều vai trò khác nhau: từ nhà lãnh đạo, những người kinh doanh, những học giả, nhà khoa học,.. có đóng góp lớn cho nhân loại đều là người hướng nội. Và không chỉ những cá nhân nổi bật, sự tồn tại của những người hướng nội giúp cân bằng xã hội loài người của chúng ta.

Một điều tưởng như nhỏ nhưng lại rất hay nữa là tác giả đã bổ xung và tái định nghĩa lại khái niệm về sự hướng nội. Hướng nội không đơn thuần là những người ít nói, nhút nhát, ngại va chạm, mà điểm cốt lõi của người hướng nội là việc họ tái tạo lại năng lượng cho bản thân mình bằng cách ở một mình hoặc tìm đến với sự tĩnh tâm trong khi đó những người hướng ngoại được sạc thêm năng lượng bằng cách giao tiếp và chia sẻ với người khác. Theo đó, không có ai hoàn toàn hướng nội hay hướng ngoại cả vì chúng ta có thể điều chỉnh hành vi của mình để phù hợp với từng hoàn cảnh. Điều này mang đến những gợi ý giúp những người hướng nội có thể sống tốt trong một môi trường đòi hỏi sự hướng ngoại cao hay giúp đỡ những người hướng nội và hướng ngoại giao tiếp và chung sống một cách hiệu quả hơn bằng cách thấu hiểu tính cách và nhu cầu cảm xúc của mỗi người.

Đối với mình đây là một cuốn sách rất hay, giúp mình (một người có khuynh hướng hướng nội khá cao) nhận ra một số nét tính cách của bản thân và học cách chấp nhận và phát huy nó và vị vậy nó giúp mình tự tin hơn rất nhiều. Tuy vậy, mình cảm thấy ở cuốn sách này tác giả ca ngợi những người hướng nội… hơi nhiều 😀 Không phải cứ ai có tính hướng nội thì đều sâu sắc, tinh tế, biết lắng nghe và suy nghĩ thấu đáo hơn người khác. Để đạt được năng lực cao ở bất cứ lĩnh vực gì thì cần nhiều yếu tố, chứ chỉ xu hướng hướng nội hay hướng ngoại thôi là không đủ. Nhưng dĩ nhiên, khi đã hiểu về xu hướng của bản thân thì ta sẽ thấy hướng đến một số thứ như thế nào sẽ phù hợp và dễ hơn (một tí) cho chúng ta và vì thế mà có những định hướng tốt hơn trong cuộc sống. Đó đã là một sự giúp đỡ rất lớn rồi!

Gợi ý khác: thật ra đây là một gợi ý trái ngược thì đúng hơn 😛 Nếu bạn là người hướng ngoại và muốn đọc một cuốn sách hợp với người hướng ngoại, thì gợi ý của mình là cuốn ‘Đừng bao giờ đi ăn một mình’ , cuốn sách giúp bạn mở rộng mối quan hệ giao tiếp và trở thành một kiểu người ‘siêu kết nối’. Đọc cuốn này cũng khá hay, nhưng mà lại không phù hợp với mình – kiểu người chuyên đi ăn một mình, lắm 😛

Nghịch lý của sự lựa chọn – Barry Schwartz

Nghịch lý của sự lựa chọn là gì ? Đó là sự lựa chọn cho chúng ta một cuộc sống tốt hơn, nhưng quá nhiều sự sự chọn thì lại làm chất lượng cuộc sống giảm sút! Đó chính là trọng tâm của cuốn sách này nếu tóm tắt lại bằng 1 câu. Và tại sao lại như thế ? Đó là điều mà Barry Schwartz, nhà tâm lý học và là giáo sư chuyên ngành Lý thuyết xã hội và Hành động xã hội tại Swarthmore College đã dành cả quyển sách này để phân tích và tìm hiểu. Những kết luận khác cũng có thể được đưa ra từ cuốn sách này là :

• Chúng ta sẽ sống tốt hơn nếu chúng ta tự nguyện hạn chế ở một mức độ nào đó sự tự do lựa chọn.
• Chúng ta sẽ rất vui khi tìm thấy thứ gì đó “vừa đủ” thay vì “tốt nhất”.
• Chúng ta sẽ thoải mái hơn nếu chúng ta giảm sự mong đợi của chúng ta về kết quả của các quyết định của chúng ta.
• Chúng ta sẽ tìm thấy dễ dàng hơn khi chú ý đến những gì mọi người đang làm.
• Tất cả đều có liên quan và đến từ sự lựa chọn.

Để có thể nhận ra và làm được điều này thật sự không hề đơn giản trong xã hội hiện đại. Chúng ta tiến lên từ một xã hội mà còn người có rất ít lựa chọn và cơ hội sang một xã hội tiêu dùng với tràn ngập các sản phẩm đa dạng về mẫu mã lẫn giá thành, sự lên ngôi của nhân quyền và mở cửa kinh tế, giao lưu quốc tế cho phép mỗi cá nhân có nhiều lựa chọn hơn bảo giờ hết ở tất cả mọi lĩnh vực trong cuộc sống: từ lựa chọn đồ ăn mặc, tiêu dùng, đến lựa chọn nghề nghiệp , bạn đời, nơi sinh sống,…Bên cạnh những điểm tốt, việc có quá nhiều sự lựa chọn cũng tạo nên rất nhiều những mệt mỏi về tâm lý đến từ sự nuối tiếc, lo âu về địa vị, về quá trình thích nghi, so sánh xã hội, và có lẽ quan trọng nhất chính là ước muốn có được mọi thứ tốt nhất – sự cầu toàn.

Bằng cách đưa ra những dẫn chứng, những phân tích tâm lý, tác giả giúp chúng ta nhận ra những điểm mù trong suy nghĩ khiến chúng ta xoay vòng với vô số những lựa chọn và hối tiếc. Không những thế cuốn sách cũng chỉ ra rằng, những quyết định mà bạn tưởng là đáng tiếc có lẽ.. không đáng tiếc đến thế, có những điều mà thời điểm hiện tại là không có ý nghĩa nhưng lại mang lại giá trị sau này và thực sự không có ích gì khi dành thời gian tưởng tượng những điều bạn đã không lựa chọn, bạn có thể cũng sẽ hối hận tương tự nếu bạn chọn lại quyết định ấy. Đồng thời, tác giả cũng đưa ra những bước làm để có thể đưa ra một lựa chọn tốt hơn, điều có thể khiến bạn đạt được sự hài lòng về lâu dài và sự hài lòng khi đưa ra quyết định.

Bạn có thể xem bài giới thiệu trên TED talk của chính tác giả về đề tài này : https://www.youtube.com/watch?v=VO6XEQIsCoM

Gợi ý khác: mình muốn giới thiệu một cuốn sách khác, cũng nói rất hay về đề tại sự lựa chọn, nhưng là một cuốn sách hư cấu, đó là cuốn ‘Thư viện lúc nửa đêm’. Nếu bạn thích những câu chuyện hơn những phân tích tỉ mỉ mà vẫn muốn một bài học sâu sắc thì đây là một sự lựa chọn hay.

 

Sức mạnh của thói quen – Charles Duhigg

Ngoài những lựa chọn thì những thói quen cũng là những thứ có sức ảnh hưởng mạnh mẽ đến chúng ta. Bạn hẳn đã từng nghe đến câu nói : ‘ suy nghĩ tạo nên hành động, hành động tạo nên thói quen, thói quen tạo nên tính cánh, tính cách tạo nên số phận’. Nghe có vẻ rất thuyết phục nhỉ ? Cuốn sách này đi sâu vào một trong những điểm có thể góp phần tạo nên số phận của chúng ta: thói quen. Những câu hỏi như: thói quen có sức ảnh hưởng đến cuộc sống của bạn như thế nào ? (câu trả lời là ảnh hưởng khung khiếp) Quy tắc nào để hình thành nên một thói quen và bạn có thể dựa vào đấy để tạo nên một thói quen tốt hay không ? Làm sao để duy trì những thói quen tốt này và điều gì khiến một thói quen bị phá vỡ ? Liệu có phải thói quen tốt dựa hoàn toàn trên ý chí sắt đá không ? (câu trả lời là không hẳn)

Quan điểm nêu ra trong cuốn sách dựa trên phân tích về tâm lý và hành vi của con người, những điều tuy nhỏ nhưng có sức ảnh hưởng và chi phối hành vi của chúng ta. Trong cuộc sống hàng ngày, ta có thể thấy những thói quen xấu rất dễ được hình thành và thói quen tốt thì ngược lại, dù vậy những thói quen này có chung một quy luật hình thành, đó là vòng lặp của gợi ý- hành động -phần thưởng, dựa vào những quy luật này, chúng ta có thể tìm ra biện pháp để chiến thắng lại chính những thói quen xấu này và hình thành nên thói quen mới tốt hơn. Một điều quan trọng nữa, là mặc dù ý chí mà một thứ cần thiết để hình thành thói quen tốt, nó không nên được dùng một cách quá đà, vì ý chí là một nguồn lực có hạn và để tránh cạn kiệt, bạn nên sử dụng nó một cách khôn ngoan, hơn là cắm đầu cắm cổ chỉ dựa vào ý chí.

Không chỉ đề cập đến từng cá nhân, tác giả cũng dành nhiều trang viết để  nói về các thói quen hình thành trong một doanh nghiệp ảnh hưởng đến hoạt động của doanh nghiệp như thế nào hay việc các doanh nghiệp tận dụng hay lợi dụng các thói quen về hành vi của con  người nói chung để tối đa hóa lợi nhuận hoặc thậm chí góp phần định hình nên thói quen cho người tiêu dùng và cuối cùng hưởng lợi từ điều đó. Những thói quen, do đó, không chỉ có ảnh hưởng đến cuộc sống của chúng ta mà còn là một phần quan trọng của các tổ chức và các công ty. Một khi thói quen đã hình thành, nó sẽ như một quả cầu tuyết  và có thể dẫn đến một kết quả đáng kinh ngạc.

Đọc sách viết nhiều về tâm lý khiến ta nhận ra rằng con  người là một sinh vật kém khôn ngoan và phi lý trí hơn rất nhiều so với những gì ta tưởng, tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, điều đó là cần thiết, và ta có thể lợi dụng chính những đặc tính này để tạo ra những điều tuyệt vời nếu ta có thể nhận ra và vận dụng nó theo một cách khác đi, khôn ngoan hơn.

Chó sủa nhầm cây – Eric Barker

Đây là một cuốn sách nói về thành công, từ định nghĩa của nó đến tất cả những thứ liên quan đến nó. Nhưng cuốn sách này không đưa những lời khuyên như những cuốn sách self-help thông thường, hay những “triết lý” mà số đông cho là hiển nhiên và đúng đắn. Trong cuộc sống, chúng ta có thể bắt gặp rất nhiều những lời khuyên trái chiều và đôi khi chúng ta bị rối mù lên và không biết điều gì mới là đúng. Chẳng hạn như: “ Những lời khuyên cũ rích nào là đúng, và cái nào chỉ là cổ tích? Có phải “người tốt luôn cán đích cụối cùng”? Vậy ai cán đích đầu tiên? Có phải người bỏ cuộc sẽ không bao giờ chiến thắng? Hay sự cứng đầu mới đúng là kẻ thù thực sự? Liệu sự tự tin có quan trọng hơn hết thảy? Và khi nào thì nó chỉ là ảo tưởng? “ Cuốn sách này sẽ lần lượt phân tích và mổ xẻ những câu hỏi này và cả N những câu hỏi vô cùng hay ho và thú vị khác, thách thức lại những định nghĩa rập khuôn của nhiều người về thành công và con đường đi đến nó.

Cách viết của tác giả cũng rất hấp dẫn bằng cách đưa ra những câu chuyện thú vị, những dẫn chứng và ví dụ ở cả chiều ý kiến đối lập và rồi đưa ra cách giải quyết hay cách dung hòa những yếu tố đối nghịch nhau. Nhan đề của cuốn sách ‘Chó sủa nhầm cây’, ngụ ý rằng khi bạn có cách nhìn nhận sai thì bạn cũng sẽ hành xử sai và tiêu phí tất cả năng lượng, công sức của mình để cố gắng đạt được những điều mà cuối cùng bạn nhận ra là không phải những gì mình thực sự khao khát. Vì vậy , cuốn sách này có tính chất định hướng rất lớn, giúp bạn tự chiêm nghiệm cho chính mình điều bạn mong muốn hay cách thức nói chung để đạt được điều ấy, dù định nghĩa về thành công của bạn gì. Nó chỉ là định hướng chung và cũng là để bạn học cách đặt câu hỏi khi nhận được bất cứ lời khuyên nào, để biết nó có phù hợp hay thậm chí có cơ sở hay không. Còn nếu bạn đã rõ ràng về con đường mình cần đi rồi, thì có lẽ cuốn sách này không ích gì cho bạn cả 🙂

Gợi ý khác: “Nghệ thuật tinh tế của việc đếch quan tâm” cũng là một cuốn sách rất hay khác mà tác giả tìm câu trả lời cho việc đâu là chìa khóa của một cuộc sống tốt đẹp đích thực ? Giá trị của cuộc sống là gì ngoài những hào quang của tiền bạc, sự nổi tiếng và một đời sống an nhàn. Với một lối viết bông lơi, chân thật nhưng cũng rất ngông, tác giả sẽ khiến bạn phải gật gù không ít dù những quan điểm đưa ra khá là lạ: như không phải lúc nào cũng tích cực, vui vẻ cũng là tốt đâu hay thật sự thì bạn cũng ..chẳng là người đặc biệt gì cho lắm đâu, đừng ảo tưởng, hoặc bí quyết để thành công, có lẽ là ..đừng cố. Rất thú vị!

 

Đây là một danh sách khá ngắn bởi vì thực sự thì mình không phải người đọc nhiều sách self-help 😛 Thứ nhất, mình không thích những cuốn sách nặng tính hô hào, kêu gọi hay đưa ra những biện pháp giúp đỡ dường như không tưởng. Thứ hai, cho dù một cuốn sách được đánh giá rất cao, nhưng không có nghĩa là mình có thể cảm nhận hay đồng cảm được với những gì mà người viết viết, mà như thế thì làm sao mà nó giúp mình cho được. Cuối cùng, cho dù một cuốn sách mà mình tâm đắc đi nữa, nó cũng mất thời gian để bạn xem có thực sự áp dụng những gì được gợi ý trong sách vào cuộc sống của mình không, có gì cần thay đổi hay bổ xung không. Chính sự tương tác này mới làm một cuốn sách self-help trở nên thực sự đáng nhớ và đáng giá.

Hi vọng bạn tìm được cho mình một cuốn sách thật đáng nhớ và đáng giá! Còn giờ thì xin chào và hẹn gặp lại.