In this little corner

Nhân câu chuyện nóng bỏng về tình hình cuộc chiến giữa Nga và Ukraine , mình xin phép giới thiệu một cuốn sách về Địa Chính Trị cực kỳ hay mang tên ‘Những tù nhân của địa lý’ của tác giả Tim Marshall. Cuốn sách có thể giúp bạn hiểu phần nào những động cơ thúc đẩy Nga dấn thân vào cuộc chiến cũng như thái độ do dự của các nước NATO khi muốn lên tiếng về vấn đề này  dẫu cho thủ tướng Ukraine  có đang tha thiết kêu gọi. ‘Nga’ chính là chương đầu tiên trong mười chương của cuốn sách, tiếp theo là cái tên cộm cán gần đây: Trung Quốc và các chương tiếp theo nữa là các khu vực khác của thế giới bao gồm: Hoa Kỳ, Tây Âu, Châu Phi, Trung Đông, Ấn Độ và Pakistan , Triều Tiên và Nhật Bản, Châu Mỹ Latin, Bắc Cực. Đọc hết cuốn sách này có thể giúp bạn có thêm nhiều kiến thức về cách mà những mâu thuẫn quốc tế, những cuộc nội chiến ở khắp nơi trên thế giới đã được hình thành như thế nào và nó chịu sự tác động của Địa lý ra làm sao.

Địa lý hay địa lý học, theo định nghĩa trên Wikipedia, ‘là một lĩnh vực khoa học nghiên cứu về các vùng đất, địa hình, dân cư và các hiện tượng trên Trái Đất’. Xét theo định nghĩa này, nó không có vẻ gì ảnh hưởng đến chính trị, ngôn ngữ, tôn giáo,.. cho lắm. Nhưng trên thực tế, địa lý có ý nghĩa quan trọng hơn như thế, nó không chỉ là cảnh quan tự nhiên hay núi non, sông ngòi, mà nó còn là khí hậu, nhân khẩu, các khu vực văn hóa và khả năng tiếp cận các nguồn tài nguyên thiên nhiên, điều mà có thể làm ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển kinh tế, thương mại, quân đội, văn hóa, giao lưu với các quốc gia và vùng đất khác. Và chính những điều này là nền tảng cho chính trị quốc gia và quốc tế, nhưng nó lại thường bị bỏ qua trong các cuốn sách về lịch sử hay các báo cáo về thời sự thế giới.

Hãy lấy vị dụ bằng chính nước Nga, (đoạn này có tính chất tiết lộ nội dung) quốc gia lớn nhất thế giới này có lý do gì mà lại cứ nhòm ngó Ukraine nhỏ bé giữa bao nhiêu quốc gia khác ở gần hoặc nằm sát đường biên giới với Nga ? Vấn đề là ở vị trí chiến lược của Ukraine. Trong khi nước Nga được bao quanh các mặt khác bởi núi non, băng giá và vùng Seria khắc nghiệt cằn cỗi thì riêng mặt tiếp giáp Đồng Bằng Bắc Âu (khu vực của các quốc gia thuộc khối NATO) lại là một vùng vô cùng trống trải và tạo thành một yếu điểm chết người. Và Ukraire chính là tâm điểm của điều đó, quốc gia này sát vách với Nga, không hề có núi non gì hiểm trở và vì vậy muốn tiến đánh gấu Nga thì cách tốt nhất chính là đi xuyên qua nó. Người Nga có lý khi lo sợ về việc Ukraine sẽ gia nhập NATO và bất cứ quốc gia nào trong số: Ukraine, Georgia, Moldova mà gia nhập NATO thì đều có thể là mồi lửa cho chiến tranh. Cả NATO và nước Nga đều ra sức lôi kéo Ukraine về phe mình, NATO cũng có lý do để lo sợ vì nếu Nga có được Ukraine, họ sẽ có được cảng nước ấm Sevastopol, điều mà Nga thực sự cần nếu muốn bành trướng thế lực của mình ra ngoài lãnh thổ. Vậy tại sao NATO không vội vàng lên tiếng khi Nga tấn công Ukraine ? Vấn đề ở chỗ, bất chấp việc EU đã cấm vận ngặt nghèo đối với Nga thì quốc gia này vẫn là nguồn cung cấp khí đốt và giầu mỏ cực kỳ quan trọng với cả châu Âu, tính trung bình lên đến 25%. Nguồn cung cấp khí đốt vừa dồi dào vừa rẻ này đi xuyên qua Ukraine nhưng Nga cũng đã xây dựng hai đường ống khác qua các quốc gia khác để đảm bảo rằng ngay cả trong tình trạng tranh chấp với Ukraine, Nga vẫn có đường dẫn dầu đến các quốc gia Tây Âu. Vậy nên ngay cả quốc gia thuộc hàng mạnh nhất ở Tây Âu là Đức cũng phải do dự khi lên tiếng về cuộc chiến này. Các quốc gia xung quanh Nga, thuộc khối Liên Xô cũ lại càng hiểu rõ điều này hơn, khi sự phụ thuộc vào Nga là quá lớn, bằng bản năng họ hiểu được một sự thật hiển nhiên khi không trông chờ vào sự giúp đỡ của Hoa Kỳ đó là: Washington ở rất xa, và Moscow thì rất gần.

Nói sơ sơ tình hình chương 1 thế để câu khách là chính 😂 nhưng thực sự bất cứ chương nào trong cuốn sách này đều hấp dẫn cả và có thể giúp bạn làm sáng tỏ rất nhiều những vấn đề nổi cộm trong các câu chuyện thời sự thế giới rằng lý do và động lực gì đã khiến nó trở thành một mối tranh chấp lớn đến vậy. Một ví dụ khác như vấn đề Tây Tạng ở Trung Quốc, Trung Quốc tìm mọi cách để kiểm soát Tây Tạng – ‘tháp nước của Trung Quốc’, và dẫu cho tổng thống Mỹ hay các ngôi sao Hollywood có kêu gọi hay đấu tranh thế nào đi chăng nữa thì Trung Quốc cũng sẽ không từ bỏ, bởi vì “Họ không nhìn sự việc qua lăng kính nhân quyền, mà qua lăng kính an ninh địa chính trị, và chỉ tin rằng phương Tây đang cố gắng làm suy yếu an ninh của họ”, và thực sự, cho đến thời điểm hiện tại,  dường như không có cơ hội độc lập nào của Tây Tạng trước kẻ đang thống trị nền kinh tế lớn thứ hai thế giới này.

Một chương khác mà mình cũng đặc biệt ấn tượng đó chính là Trung Đông, nó cung cấp rất nhiều kiến thức về việc tại sao các quốc gia này lại tranh chấp với nhau và vị trí địa lý của các quốc gia này đã ảnh hưởng đến cách mà nó bị tấn công như thế nào, chẳng hạn như vị trí chiến lựơc của dải Gaza nhỏ bé, khiến cho nó luôn là tâm điểm bị bắn phá. Hay một chương khác về ‘người bạn’ Cộng sản Triều Tiên, thái độ dùng dằng của cả hai phe khi không thực sự muốn sự chia cắt Triều – Hàn này kết thúc, có lý do cho nhiều bên liên quan khi cứ để Triều Tiên bị mắc kẹt như vậy. Nhưng mình chỉ leak đến vậy thôi, các bạn phải tự tìm đọc để biết câu trả lời, trong khuôn khổ của bài viết này, mình cũng không định và cũng không thể viết hết ra, chỉ có thể nói là nó rất đáng đọc.

Mặc dù nói về rất nhiều các vấn đề chính trị, lịch sử nhưng cuốn sách này rất dễ đọc và cũng rất hấp dẫn và lôi cuốn. Cách viết rất mạch lạc, gọn gàng của ông làm người đọc hình dung ra bức tranh toàn cảnh một cách dễ hiểu và sáng rõ. Trong cuốn sách này, các quốc gia được đề cập đến như là một thực thể mà trong đó những nguy cơ và lợi ích là những lý do lèo lái những quyết định. Qua đó ta có thể nhận ra rằng, trong các chính sách đối nội/ngoại của các quốc gia, không có đúng sai hoàn toàn, chỉ có quyền lợi quốc gia có thể được đảm bảo hay không.

Mặc dù là một cuốn sách hay nhưng chính vì mang tính khái quát rất cao nó không thể đi sâu vài giải thích những mâu thuẫn nội tại ở cấp độ chuyên sâu. Khi một cuộc chiến thực sự diễn ra, sẽ có vô số những yếu tố ảnh hưởng đến nó nữa chứ không chỉ có yếu tố địa lý, lịch sử. Và mặc dù nó có thể giải thích phần nào những gì đang diễn ra, nó cũng không  nghĩa là những cuộc chiến tranh là một điều đúng đắn. Thời đại mà chúng ta đang sống có thể nói là thời đại mà có ít những cuộc chiến nhất trong lịch sử loài người, mặc dù vậy, điều này không phải là đương nhiên và không phải là không có những nguy cơ luôn thường trực có thể dẫn đến sự đổ vỡ. Xin kết thúc bài giới thiệu cuốn sách này bằng một câu trích dẫn trong cuốn sách: “Địa lý vẫn luôn luôn là một loại nhà tù định nghĩa một quốc gia là gì, hoặc có thể là gì, và là một nhà tù mà các nhà lãnh đạo thế giới thường phải nỗ lực để thoát ra”.”

Rating : ⭐⭐⭐⭐/5

Link mu a sách trên Tiki : HERE

 

P/S: Nếu bạn có hứng thú với đề tài địa chính trị này, thì một tác phẩm về địa lý khác cũng cực kỳ xuất sắc chính là cuốn ‘Súng, vi trùng, thép’. Nếu ‘Những tù nhân của địa lý’ giải thích những vẫn đề nổi cộm của thế giới hiện đại thì ‘Súng, vi trùng, thép’ đi sâu về câu chuyện địa lý đã đóng vai trò thế nào trong việc hình thành nên lịch sử thế giới loài người, lý do cho việc tại sao một số quốc gia có thể sở hữu ‘súng, vi trùng, thép’ trong khi các quốc gia khác lại không và vai trò của địa lý là gì trong câu chuyện này.

Ảnh nguồn từ Streamline